(Dhammacakkappavattana Sutta, SN 56.11)
Waar komt dukkha vandaan?
Samudaya betekent oorzaak of oorsprong in de taal van de Boeddha.In de Eerste Edele Waarheid leren we: er is lijden – dukkha. Maar waar komt dat lijden vandaan? Waarom voelen we die onrust, dat tekort, dat voortdurende zoeken naar meer of anders? De Boeddha wijst een duidelijke oorzaak aan: tanha, oftewel dorst of hunkering.
Tanha is niet zomaar een verlangen, het kleeft. Het laat ons niet
met rust, en drijft ons steeds weer naar iets anders – of weg van wat is.
Het is de innerlijke stem die zegt: “Als ik dit heb, dan ben ik gelukkig” of
“Als dit maar weggaat, dan komt alles goed.”
De vele gezichten van verlangen
Tanha komt in vele vormen. Soms is het duidelijk: je wilt een nieuwe telefoon, erkenning van anderen, of dat de stilte eindelijk terugkeert. Maar vaak is het subtieler: je verlangt naar rust terwijl je je onrustig voelt, of je verlangt naar houvast terwijl het leven juist alle kanten opgaat. Er zijn volgens de leer drie hoofdvormen van dorst:1. Zintuiglijke dorst (kama-tanha)
Verlangen naar prettige ervaringen, zoals lekker eten, comfort, seks of bewondering.2. Dorst naar bestaan (bhava-tanha)
De drang om iets of iemand te worden – succesvol, geliefd, belangrijk.3. Dorst naar niet-bestaan (vibhava-tanha)
Het verlangen om iets kwijt te raken – een gevoel, een situatie, jezelf.Herkenbaar in het dagelijks leven
We herkennen tanha als dat innerlijke verlangen dat nooit helemaal verzadigd is. Je koopt iets nieuws, en al snel kijk je weer naar het volgende. Je krijgt complimenten, maar twijfelt even later alweer aan jezelf. Je probeert controle te krijgen over je leven, maar alles verandert toch. En als het verlangen niet vervuld wordt, voelen we frustratie, teleurstelling of verdriet. Wordt het wél vervuld, dan is het vaak maar tijdelijk – en ontstaat er al gauw een nieuw verlangen. Tanha voedt zichzelf, als een vuur dat blijft branden zolang er brandstof is.Waarom dit inzicht bevrijdend is
Dit inzicht verandert hoe we naar geluk kijken – en waar we het zoeken. Geluk dat afhankelijk is van omstandigheden buiten jezelf – zoals succes, bezit of waardering – is altijd maar tijdelijk. En pas als we dat echt inzien, ontstaat er ruimte voor innerlijke vrijheid. De Boeddha wijst ons niet alleen op de oorzaak van dukkha – hij wijst ook de weg naar een leven dat daar niet meer door beheerst wordt. Maar dat pad begint pas als we de moed hebben om onze eigen verlangens en onrust onder ogen te zien.🪶Oefening: Zie de dorst
Neem vandaag even de tijd om stil te staan bij een moment waarop je iets wilde veranderen aan wat er was. Misschien wilde je sneller klaar zijn, had je zin in iets lekkers, of voelde je ongeduld. In plaats van eraan toe te geven of het te onderdrukken, probeer er gewoon even bij te blijven. Wat gebeurt er in je lichaam? In je hoofd? Hoe voelt het om het verlangen alleen maar op te merken – zonder meteen te reageren?